مجید درویش، مدیر مرکز رتبه بندی شرکتهای برتر جزییات رتبهبندی و معرفی 500 شرکت برتر ایران را تشریح کرد. درویش در گفت و گو با دنیای اقتصاد با اشاره به مزایای رتبهبندی سالانه 500 شرکت برتر ایران، شکلگیری رتبه بندی شرکت های برتر ایران و شاخصهای معرفی شرکتهای برتر را نیز توضیح داد.
*سابقه رتبه بندی شرکتهای برتر به چه زمانی برمی گردد؟
رتبه بندی شرکت های برتر ایران با نام رتبه بندی IMI-100 به مدت 20 سال است که در سازمان مدیریت صنعتی انجام میشود به این معنا که این کار در سال 1377شروع شد و به طور مستمر، هر ساله انجام شده است. این رتبه بندی، از سال شروع تا امسال رشد و توسعه زیادی داشته است؛ در واقع، شرکتها از این رتبه بندی استقبال زیادی کرده اند و ما رتبه بندی را هم از نظر تعداد شرکتهایی که بهعنوان شرکتهای برتر معرفی می شوند، و هم از نظر تعداد شاخص های مورد ارزیابی توسعه دادیم. تعداد شرکت های مورد ارزیابی را طی سال های گذشته و به تدریج افزایش دادیم؛ در سال اول 100 شرکت برتر ایران را رتبهبندی و معرفی کردیم و به همین دلیل، این رتبه بندی به رتبه بندی IMI-100 معروف شد؛ در حال حاضر، 500 شرکت را رتبه بندی و معرفی میکنیم و با اینکه درخواست برای اینکه تعداد شرکتهای بیشتری را معرفی کنیم وجود دارد اما از آنجا که رتبهبندیهای مشابه در دنیا اقدام به معرفی و رتبهبندی 500 شرکت می کنند، ما نیز در همین عدد 500 فعالیت خود را حفظ کرده و تعداد شرکت ها را افزایش نداده ایم تا قابلیت مقایسه بین شرکت های ایرانی و شرکت های دیگر کشورها نیز وجود داشته باشد.
*شما در رتبه بندی شرکت ها چه شاخص ها و ملاک هایی را در نظر می گیرید؟
شاخصهایی که شرکتها را براساس آن ها رتبه بندی و ارزیابی می کنیم عمدتا شاخص های مالی و اقتصادی هستند که به نوعی شاخصهای «خروجی گرا» محسوب میشوند؛ یعنی نتایج عملکرد شرکتها را بررسی می کنند؛ در حال حاضر، تعداد این شاخص ها 33 شاخص است یعنی هر شرکتی براساس 33 شاخص، رتبهبندی و با سایر شرکتها مقایسه میشود. این شاخص ها به چند دسته تقسیم می شوند؛ تعدادی از این شاخصها تحت عنوان شاخصهای «اندازه و رشد شرکت» معرفی شدهاند؛ مانند شاخصهای «فروش»،«رشد فروش»،« فروش سرانه »،«ارزش افزوده»،«تعداد کارکنان»،«دارایی»،«رشد دارایی» و «رشد اشتغال»؛دسته دیگری تحت عنوان شاخصهای «سودآوری و عملکرد» معرفی کردهایم که تعدادی از این شاخصها هم در این دسته جای میگیرند. دسته دیگر«شاخصهای بهره وری» است که نشاندهنده میزان و سطح بهرهوری شرکتها است. شاخصهای دیگری تحت عنوان «شاخص های صادرات» تعریف شده است که در واقع بیشتر به مقوله صادرات شرکت ها و میزان موفقیت آنها در این زمینه برمیگردد. دسته دیگر، شاخص های «نقدینگی» است. همچنین، شاخصهای «بدهی» و شاخصهای «بازار». این 33 شاخص در این چند دسته تقسیم بندی شدهاست و 500 شرکت براساس این شاخص ها ارزیابی، رتبه بندی و معرفی می شوند.
*روش این رتبه بندی چیست؟
اولا مشابه این رتبه بندی که ما انجام می دهیم در دنیا رتبهبندی با عنوان Furtune Global 500 وجود دارد که مجله Furtune انجام می دهد و در آن 500 شرکت برتر دنیا را رتبه بندی و معرفی می کند؛ این رتبهبندی در سطح جهانی است ولی روش آن، مشابه روشی است که ما در رتبه بندی IMI-100 داریم. این روش در رتبهبندی شرکتهای برتر سایر کشورها هم استفاده میشود؛ مثلا 500 شرکت برتر آمریکا هر ساله با این روش رتبه بندی می شوند؛ یا در ترکیه رتبهبندی با همین روش انجام می شود؛ و در چند کشور دیگر مانند کانادا، مالزی، هندوستان نیز، رتبه بندی با این روش انجام می شود. اما روش رتبه بندی به این صورت است که ابتدا 500 شرکت براساس شاخص«میزان فروش» انتخاب و رتبهبندی میشوند یعنی یک جدول ارائه می شود که از نظر شاخص میزان فروش از شرکت اول تا شرکت 500 ام را معرفی می کند؛در جدول دیگری این شرکت ها مثلا به لحاظ شاخص سودآوری رتبه بندی و معرفی می شوند؛ به همین نحو، برای هریک از بقیه 33 شاخص رتبهبندی شرکتها انجام میشود؛ این 33 شاخص با هم لینک نمی شوند و ارتباطی ندارند؛ گاهی از ما سوال می شود که آیا نهایتا با توجه به این 33 شاخص به هر شرکت یک رتبه داده می شود؟ خیر؛ این گونه نیست؛ برای هر شرکتی 33 رتبه مشخص می شود.
*این رتبه بندی ها در نهایت مورد استفاده چه گروه هایی قرار می گیرد؟
چند گروه را بهعنوان استفاده کنندگان از نتایج این رتبه بندی می شناسیم که اولین گروه را می توان خود این « شرکت ها و بنگاه های اقتصادی» که در این رتبه بندی حضور پیدا می کنند، دانست. این رتبه بندی برای آنها فوایدی دارد؛ از جمله اینکه رتبه بندی به ارتقای برند این شرکتها کمک میکند چون در فهرست بهترین شرکت های ایران قرار می گیرند؛ موضوع دیگر این است که از اطلاعات تولید شده در این رتبه بندی استفاده می کنند و توانایی مقایسه خود با شرکت های دیگر به ویژه با شرکت های هم رشته و هم صنف خود را پیدا می کنند.شرکت ها در برنامه های استراتژیک خود از این اطلاعات استفاده می کنند و برای چشم انداز آتی خود با توجه به جایگاه فعلی خود در IMI-100 برنامهریزی میکنند. همچنین، شرکتهایی که قصد مشارکت با شرکت های خارجی را داشته باشند، قرار گرفتن نام آن ها در فهرست IMI-100 ، برایشان مطلوبیت دارد، از آنجا که گزارش این رتبه بندی به زبان انگلیسی هم منتشر میشود و مورد توجه شرکتهای خارجی قرار می گیرد.
گروه دیگری که از رتبه بندی IMI-100 می توانند استفاده کنند «دولت» و به طور کلی سیاست گذاران اقتصادی و صنعتی کشور هستند به این دلیل که اطلاعات تولید شده از این رتبهبندیها به خوبی هم وضعیت شرکتها را نشان میدهد که وظیفه تولید در کشور را بر عهده دارند و هم امکان مشاهده وضعیت رشتههای مختلف کسب و کار را ایجاد میکند؛ ضمن اینکه چون این گزارشات و اطلاعات هر ساله تولید میشود، میتوانند روند افت و خیز بنگاه های اقتصادی و صنایع مختلف را از این گزارش ها استخراج کنند.
*هدف سازمان مدیریت صنعتی از انجام رتبه بندی شرکت های برتر ایران چه بوده است؟
در درجه اول هدف این بودهاست که در مورد بنگاه های اقتصادی «تولید اطلاعات» شود؛ و مهمترین بنگاه های اقتصادی، بنگاه های بزرگ کشور هستند که ضریب تاثیر آن ها در اقتصاد کشور بیشتر است؛بنابراین اقدام به تولید اطلاعات درباره بنگاه های بزرگ اقتصادی کشور کردیم. در حقیقت، هدف این بوده است که «شرکتهایی که اثرگذاری بیشتری در اقتصاد کشور دارند معرفی کنیم»؛ هدف دیگر ،کمک به شفاف سازی فضای کسب و کار کشور بوده است. هدف سوم ما از این رتبه بندی «تشویق و گسترش رقابت بین بنگاه های اقتصادی» بوده است. هر شرکتی تلاش دارد در شاخص های مختلف رتبه بالاتری را به دست آورد.
*در پایان اگر مطلبی هست که به آن اشاره نشده است بفرمایید.
اول اینکه، فرآیند این رتبه بندی هر ساله در اواخر تیرماه با فراخوان و دعوت از شرکت ها برای حضور در رتبه بندی شروع می شود و پس از مراحل مختلف،نهایتا نتایج رتبه بندی در " همایش شرکت های برتر ایران" در بهمن ماه،اعلام می شود.
مطلب دیگر اینکه علیرغم استقبال خوب شرکت ها برای حضور در رتبه بندی شرکت های برتر و ارائه اطلاعات مورد نیاز، لیکن تعداد کمی از شرکت ها از ارائه اطلاعات و حضور در رتبه بندی خودداری می کنند که این عدم شفافیت دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. به هر حال، به این شرکت ها هم توصیه می کنیم که در این رتبه بندی حضور پیدا کنند تا از مزایای آن بهره مند شوند.